TARIHIN KASAR HAUSA KASHI NA 4

An gina Husumiya Gobarau a karni na 15 a Katsina. Yana da gine-gine mai hawa 50 da ke tsakiyar birnin Katsina, babban birnin Jihar Katsina.Husumiyar Gobarau tamabari ko alama (symbol) na, wani misali ne na gine-gine na Musulunci a wani birni da ke daukan kanta a matsayin cibiyar koyar da Musulunci. An kiyasta cewa Husumiyar tana daya daga cikin manyan gine-ginen da aka gina a yammacin Afrika, kuma shine babban gini mafi girma a Katsina. 

Matsayin masallaci ya danganci kokarin da masanin Islama Sheikh Muhammad al-Maghili da Sultan Muhammadu Korau na Katsina suke. Al-Maghili ya fito ne daga garin Tlemcen a Algeria kuma ya koyar n dan wani lokaci a Katsina, wanda ya zama cibiyar koyarwa a wannan lokacin, lokacin da ya ziyarci garin a karshen karni na 15 a lokacin mulkin Muhammadu Korau. Shi da Korau sun tattauna batun ginin masallaci don zama cibiya don ayyukan ilimi. An gina masallacin Gobarau da kuma gina shi domin ya nuna irin tsarin gine-ginen irin na Timbuktu. Ya zama babban mahimmanci don ilmantarwa, jawo hankalin malamai da dalibai daga nesa da waje, kuma daga bisani ya Zaman kamar jami’a.

Muhammad Rumfa shine Sarkin Sultan na Kano, wanda ke jihar Kano a yau, Arewacin Najeriya. Yayi mulki daga 1463 zuwa 1499. 

 Daga cikin abubuwan da aka samu a mulkin Rumfa sun gina ganuwar birni, gina babban fadar, Gidan Rumfa, inganta ‘yan bayi zuwa matsayin gwamnati da kuma kafa babbar kasuwar Kurmi, wanda har yanzu ana amfani da ita a yau. Kasuwanci Kurmi na daya daga cikin tsofi kuma mafi girma da yawa kasuwanni a Afirka. 

An yi amfani da ita a kasuwar duniya inda aka musayar kayayyaki na Arewacin Afirka da kayan gida ta hanyar kasuwancin Sahara. 

 Muhammad Rumfa shine ya bukaci alummar dasu karbi addinin musulunci a Kano, kamar yadda ya bukaci mazauna yankin da su tuba.

Sarauniya Amina (ko aminatu) an yi tabbaci da cewa Zazzau tana da mulkin tsakanin karni na 15 da karni na 16 na tsawon shekaru 34. Amina tana da shekaru 16 a lokacin da mahaifiyarta Bakwa Turunku ta zama sarauniya kuma an ba ta suna magajiya na Magaji, abin girmamawa da ‘ya’ya mata na sarauta. 

Ta kuma darajanta dabarun sojinta kuma ta zama sananniya jaruntakarta da aikin soja, yayin da ake yin bikin a matsayin “Amina, ‘yar Nikatau, mace wadda ta iya zama namiji (mace mai kamar maza) ” 

 Amina an yaba aikinta a matsayin kan gine-gine wanda ta kirkiro ganuwar da ke kewaye da birnint, wanda shine alamu na kariya daga hare-haren da zaa iya kawowa grinta daga jihohin Hausa. Daga bisani ta gina wasu kariya masu yawa, wadanda suka zama sanannun garuruwan Amina ko Aminatu, ta kewaye da garuruwan da ta ci nasara. Manufofin mamayar tata ya kasance guda biyu: fadada al’ummarta a bayan iyakokinta na musamman da kuma rage biranen da aka ci nasara zuwa matsayi na talakawanta. 

Sultan Muhammad Bello na Sokoto ya bayyana cewa, “Ta yi yaki a kan wadannan kasashe kuma ta rinjaye su gaba daya domin Katsina ta dinga biyan haraji tare da mazaunan Kano, kuma tayi yaki da garuruwan Bauchi har sai da mulkinta ya isa teku ta kudu da yamma. ” Haka kuma ta jagoranci sojojinta har zuwa Kwararafa da Nupe kuma, kamar yadda tarihin Kano ya ce, “Sarkin Nupe ya aika da goro 10,000.” 

Daga 1804-1808, jagorancin Sheikh Usman Dan Fodio. Ya bayyana Jihadi a kan sarakunan gargajiya na Habe saboda bukatun da suke yi na, cin zarafi, da rashin adalci game a masarauta, yana amfani da haraji mai yawa a kansu ta nuna misalin Sharia.

Al’adun Fulani da Hausa sun kasance kamar na Sahel ne duk da haka sun yarda da haɗin kai tsakanin bangarorin biyu. 

Lokacin da Fulani suka karbi yankin Hausa na jihar Kano a lokacin fadada Khalifanci na Sakkwato, sababbin sarakuna sun gama magana da harshen Hausa a maimakon Fulfulde a cikin wadan nan shekaru. Tun farko farkon karni na 20, ana kiran wadannan mutane a matsayin “Hausa-Fulani” a cikin Nijeriya maimakon a matsayin kungiyoyi masu zaman kansu. A gaskiya yawancin Fulani dake zaune a yankuna na Hausa ba zasu iya magana Fulfulde ba kuma suna magana Hausa kamar harshen su na farko. 

Yawancin Fulani a yankin ba su rarrabe kansu daga Hausa ba, tun lokacin da suka yi aure a junansu, suna raba addinin Musulunci da yawa da suka hada da al’adun Hausa. 

Janar Frederick Lugard na Birtaniya ya yi amfani da rikici a tsakanin sarakuna a kudanci da kuma tsakiyar Sokoto don kawar da duk wani tsaro yayin da yake aiki a babban birnin kasar. 

Kamar yadda Birtaniya ta kai kusa da garin Sokoto, sabon Sultan Muhammadu Attahiru ya shirya kariya mai matukar karfi a birnisa kuma ya yi yunkurin yaki da sojojin Birtaniya. Sojan Birtaniya sun ci nasara, suna tura Attahiru da dubban mabiyansa zuwa hijra daga garin